شکل ۲-۳  عناصر سیستم گردشگری (سازمان جهانی گردشگری)

۲-۸-۱٫ دیدگاه لیپر

لیپر[۱](۲۰۰۴) مدل خود را در به عنوان یک چارچوب سازماندهی شده در بسیاری از مسائل گردشگری پیشنهاد کرده است. وی بسیاری از مسائل گردشگری را با توجه به فعالیت­های آن در نظر گرفته و بخش­های صنعت را مجاز به استقرار می­سازد و عامل جغرافیایی را در کل سفر اجتناب­ناپذیر،
پیش ­بینی کند. او سه عنصر اصلی را در سیستم گردشگری مؤثر می­داند.

۱- گردشگران/ گردشگر در این سیستم یک فاعل است. ۲- عوامل جغرافیایی: شامل الف- منطقه تولید کننده مسافر (فشار برای برانگیختن سفر)، ب- منطقه مقصد گردشگر (علت وجودی برای گردشگری)، ج- منطقه حمل و نقل (مکان­های میانی برای رسیدن به مقصد). ۳- صنعت گردشگری؛ مشتمل بر دامنه­ای از تجارت­ها و سازمان­های درگیر در توزیع محصول گردشگری هستند. هر یک از عناصر و عوامل سیستم گردشگری لیپر نه تنها برای توزیع محصول گردشگری بلکه برای شرایط معاملاتی و آثار گردشگری و البته زمینه ­های متفاوتی که در گردشگری اتفاق می­افتد، با یکدیگر در تقابلند (کوپر و دیگران، ۱۳۸۰: ۶-۴).

مدل ارائه شده از طرف لیپر بر پایه نظریه سیستمی می­باشد؛ این مدل در طبقه ­بندی مدل­های نظری- سیستم گردشگری کل از گونه تشریحی است.

شکل ۲-۴  چرخه مستقیم دو سویه گردشگری به عنوان سیستم گردشگری کل (لیپر[۲]، ۲۰۰۴، ص۵۳)

شکل ۲-۵  سیستم گردشگری (ناحیه محور مسافر، مبدا و مقصد گردشگر)– مدل لیپر

۲-۸-۲٫ دیدگاه گان

گان[۳]، سیستم گردشگری را مبتنی بر دو بخش عرضه و تقاضا می­داند؛ در بخش تقاضا، جمعیت علاقه­مند و متمکن به انجام سفر و گردش (اعم از بازارهای داخلی و بین المللی)  قرار گرفته؛ و در بخش عرضه، بر روی عناصر و بخش­های اصلی همچون جاذبه­ها، حمل و نقل، خدمات، اطلاعات و تبلیغات تأکید دارد؛ هر یک از این عناصر در تعامل و ارتباط متقابل با یکدیگر قرار داشته و سیستم گردشگری یک مکان را تشکیل
می­ دهند. وی تأکید خاصی بر روی عناصر عرضه در سیستم گردشگری یک مکان دارد و موفقیت و پویائی گردشگری در یک مکان را در سایه تعامل، همکاری، ارتباط متقابل، کارایی و موفقیت عناصر متعدد و پیچیده­ بخش عرضه همانند جاذبه­ها، مراکز اقامتی، حمل و نقل، اطلاعات و تبلیغات می­داند. گاهی به نظر می­آید بعضی از عناصر و یا بخش­های گردشگری اهمیت، کارائی و اثر بخشی سایر یا هر ترتیبی را در این خصوص نادیده می­گیرند. به عبارتی دیگر هر عنصری و یا بخشی از ساختار درونی سیستم (عوامل عرضه) مانند: صاحبان توسعه اقامتگاه­های مسافران (هتل­ها، متل­ها، هتل آپارتمان­ها، مهمانپذیرها، خانه­ها، ویلاهای اجاره­ای، کمپ­ها، محل خواب، واحدهای پذیرایی و …) مؤسسات و آژانس­های مسافربری، تأسیسات گردشگری و … از نگاه خودش به گردشگری نزدیکتر است؛ اما تأثیر عوامل خارجی (عوامل محیطی- بیرونی سیستم اعم از فرصت­ها و تهدیدها) و دیگر عناصر و بخش­های نیز بر پویائی عملکرد سیستم گردشگری حائز اهمیت می­باشد؛ در واقع گردشگری تنها از هتل­ها و خطوط هوایی و دیگر بخش­ها به صورت مجزا تشکیل نشده است، بلکه کلیتی از اجزای مختلف و عمده­ای است که با همدیگر ارتباط نزدیک و متقابل دارند. هر یک از این اجزا عهده­دار حرکت و پیشرفت در سیستم (عرضه و تقاضا) گردشگری است؛ درون این شاخه­های کلی جزئیات و عناصری است که هم برنامه­ریزان و مدیران باید برای کسب موفقیت آنها تلاش کنند (گان، ۲۰۰۲، ص۳۳).