مطالعات جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پرداخته ایم . پس از انجام مطالعاتی که به شناخت منطقه منجر گردید، طراحی محل اقامت گردشگران در جهت رفع کمبودها و جلب بیشتر گردشگران صورت گرفت.
کلمات کلیدی: اکوتوریسم، طراحی اقامت گاه، گرگان
فصل اول
کلیات
- مقدمه
رشد و گسترش گردش گری ازجمله پدیده های مهم اواخر قرن بیستم است که با سرعت درقرن جدید ادامه دارد . نواحی روستایی و کوهستانی مهم ترین عرصه هایی هستند که درزمینه گردش گری و فعالیت های وابسته به آن به شدت مورد توجه گردش گران و کارشناسان گردش گری می باشند .
گردش گری روستایی درارتباط با توسعه روستایی و توسعه پایدار مورد توجه است . درواقع ، گردش گری روستایی نوعی گردش گری پایدار است که ازمنابع نواحی روستایی ازجهت بهره وری ، اشتغال ، توزیع مناسب ثروت و درآمد ، حفاظت از محیط زیست و فرهنگ روستایی ، به کارگیری و مشارکت مردم محلی و شیوه مناسب هماهنگی و تطابق ارزش ها وعقاید سنتی با ارزش های عصرنوین ، به همراه دارد .
گردش گری روستایی می تواند نقش مهمی در توسعه مناطق روستایی که دارای مناظر طبیعی جذاب ، چشم اندازهای زیبا و متنوع ازنظر فرهنگی ، اقلیمی و قومی می باشد ، ایفا نماید .
گردش گری روستایی منافعی نظیر ایجاد فرصت های شغلی ، کسب درآمد بیشتر برای دولت ، افزایش درآمد خانوارهای روستایی ، ایجاد رفاه اجتماعی و غیره دارد ، اما مانند شمشیر دولبه ای است که در صورت تبدیل شدن به گردش گری افسارگسیخته ، می تواند بر پیکره طبیعی و فرهنگی روستاها آسیب وارد کند .
ازآن جا که ایران کشوری با آب و هوای متنوع و انعطاف پذیر است و در هر مقطعی از زمان ، چهار فصل را می توان در نقاط مختلف آن مشاهده کرد ، بالطبع وجود چنین موقعیتی ، اثرات وپیامدهای خودرا برچهره زمین ازقبیل سکونت گاه ها ، فرم مساکن ، مزارع ، قشربندی اجتماعی و . . . نشان می دهد ودیگر اینکه فضای روستایی ایران بستر شکوفایی بخش مهمی از تمدن گذشته ایران زمین است ودارای تنوع قومی ، فرهنگی می باشد وروستاهایی با ماهیت مختلف بوجود آمده اندکه متأسفانه فقط چند نمونه ازاین روستاها از قبیل ماسوله ، کندوان و ابیانه و چند روستای دیگر شناخته شده اند و دارای شهرت جهانی می باشند درحالی که این قبیل روستاها درایران بسیار زیادند که به ورطه فراموشی سپرده شده اند و حتی برای مردم ایران نیز ناشناخته هستند درحالی که با کمی توجه ، این روستاها می توانند نقش مهمی در توسعه روستایی و بهبود اقتصاد ناحیه ای داشته باشند .
بیان مسئله
با گسترش روز افزون مهارت های روستایی ؛ کاهش در آمد خانوارهای روستایی و افول کشاورزی روستایی نیازی روز افزون به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی در نواحی روستایی احساس می شود تا به منظور توسعه پایدار روستایی ، امکان بهره مندی روستائیان از معیشت پایدار فراهم آید که این خود بهبود زندگی روستایی و رضایت مندی روستایی را به همراه دارد معمولاً توریسم بازدیدهای روزانه و اقامت های طولانی مدت دور از محل زندگی و کار را شامل میشود . در حالی که دیدارهایی مورد توجه هستند که گردش گران حد اقل به مدت یک شبانه روز در روستا بمانند . کسانی که یک روز از روستا بازدید می کنند در مقایسه با کسانی که مدت بیشتری در روستا می مانند ؛ به دلیل اینکه تعدادشان بیشتر است تاثیر بیشتر هم بر محیط زیست دارند پس باید در برنامه ریزی و مدیریت موثر در گردش گری روستایی هم تاثیر بازدید های تفریحی روزانه و هم تاثیر اقامت های بلند مدت را در نظر گرفت زیرا محدوده ی فعّالیّت های گردش گری در دامنه این دو دسته قرار می گیرد . در نهایت بخش گسترده ای از بازدیدها از جانب قشر کوچکی صورت می گیرد اما تعداد بازدید کنندگان داخلی که روزانه گردش گری روستایی را مورد توجه قرار می دهند بسیار زیاد است . انگیزه بسیاری از گردش گران از دیدن روستا علاقه مندی به تجربه ی محیط روستاست تا شرکت در فعالیت های مشخص . بنا براین مهم ترین تجربه ای که گردش گران از گردش گران روستایی کسب می کنند ؛ این است که روستا با زندگی نوین شهری تقابل دارد .اما فواید گردش گری روستایی محدودیت هایی دارد که نشان می دهد گردش گری روستایی نمی تواند یک شیوه موفق جهانی برای اقتصاد باشد در حالیکه علاقه مندی به این پدیده نشانگر این است که برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای برای گردش گری روستایی لازم است . بنابراین موفقیت گردش گری روستایی به صورت جدایی ناپذیر با توسعه و محافظت بیشتر منابع روستایی در ارتباط است . (جولیا شارپلی ، 1380) البته توریسم به تنهایی منتهی به توسعه نمی شود بلکه توسعه عمومی باعث بهره دهی توریسم میشود .و در نهایت توریسم از دید اقتصادی ؛ یکی از سریع ترین راه های بازگشت سرمایه است و بالاترین ضریب انباشت را دارد . زیرا سرمایه به صورت ارز وارد کشور میشود 

(سرلک ، 1380) . امروزه در قلمرو جغرافیا ؛مطالعات در بخش های مختلف روستا با تکیه بر تئوری سیستم ها و با تاکید بر نگرش سیستمی ؛ بررسی و تحقیق می شود . نبود اطلاع از امکانات بالقوه روستا ، بهره برداری کامل از آن را نا ممکن می سازد و تدوین برنامه های مربوط به توسعه روستایی را با مشکل مواجه می سازد(بدری فر ، 1376) . بنابراین می توان اذعان نمود که روستاشناسی مقدم بر برنامه ریزی روستایی است . زیرا لازم است که بر اساس دریافت استعدادهای موجود روستا ، برنامه ریزی نمود .(منشی زاده و همکار ، 1380) شرایط گوناگون روستاها به خصوص در کشورهای در حال توسعه (و نوعاً در کشور ایران ) می طلبد که هدف برنامه ریزی روستایی در جهت رفاه بیشتر ساکنان ؛کاهش فاصله بین سطح زندگی روستایی و شهری ؛افزایش درآمد روستائیان ، کاهش شدت مهاجرت ها ، حفظ محیط طبیعی وجلوگیری از تخریب و آلودگی های آن و جهت دادن فرهنگ روستایی به سوی تفکر و اندیشه ی خلاق داشتن و به کار بستن آن در جهت اوضاع باشد که در نهایت باز خورد آن توسعه است .
روستا واحد همگن طبیعی ، اجتماعی و اقتصادی است که در آن افرادی که دارای عقاید و افکار تقریباً مشترکی هستند به سر می برند . روستائیان برای امرار معاش و گذراندن زندگی شان ناگزیر از انجام فعالیت هایی که عمدتاً شامل کشاورزی ، دامداری ، صنایع دستی یا ترکیبی از اینها است ، هستند در کشورهای جهان سوم روستائیان و کشاورزان به رغم کار و کوشش فراوان همواره جز قشر کم در آمد جامعه به شمار می روند و در تأمین مخارج و هزینه های زندگی دچار مشکل هستند . در روستاها پتانسیل های گردش گری روستایی است که می تواند منبع جدید درآمدی برای روستائیان بویژه روستائیان کشورهای در حال توسعه باشد و تا اندازه ای مشکلات آنها را حل کند یا تقلیل دهد . این امر مستلزم مدیریت و برنامه ریزی خاصی است . گردش گران افرادی هستند که ممکن است بر اساس حس کنجکاوی خود به روستاها سفر کنند تا علاوه بر دیدن مناظر طبیعی آن نقاط ، با آداب و رسوم و فرهنگ آنجا آشنا شوند .(مصدق ، 1388)
روستاهایی که در حاشیه کویر و مناطق خشک قرار دارند . با معماری خاصی که مختص مناطق خشک است و ساکنین آنها که دارای روحیه قناعت و ساده زیستی که حاکی از شرایط طبیعی است می توانند برای جهان گردان جالب توجه باشند و یا اینکه این روستاها می توانند برای مطالعه کنندگان و بازدیدکنندگان و ورزشکاران خدماتی ارائه دهند .
روستاهای مناطق کوهستانی که بعضاً دارای چشم اندازهای زیبائی هستند که به عنوان مکان های ییلاقی نیز مورد استفاده توریست ها بویژه در فصل تابستان قرار می گیرند . نواحی کوهستانی همچنین به علت اینکه آب و هوای معتدل دارند محل زندگی و معیشت کوچ نشینان هستند، ایلات و عشایر ایران با بافت اجتماعی پیچیده و منسجمی که دارند می توانند برای توریست های علمی فرهنگی بسیار جاذب و جالب توجه باشند (رضوانی ، 1377).
روستاهایی که در مسیر جاده ابریشم قرار دارند مثل بسطام و فرقان در سمنان و یا روستاهایی که چشمه های آب گرم معدنی فراوانی دارند مثل سرعین در اردبیل هم می توانند نقش مهمی در جذب توریست ایفا نمایند . در داخل و بطن هرکدام از روستاهای مناطق مختلف کشور ، آثار و ابنیه هایی وجود دارند که بر اساس تاریخ و موقعیت جغرافیایی شان بوجود آمده اند . در طرح های هادی روستایی یکی از مواردی که تأکید زیادی بر روی آنها می شود توجه ویژه به این آثار و ابنیه هاست که باید مورد توجه قرار بگیرند و در جذب توریست نقش فعالی داشته باشند (ابری ، 1378) .