نگرش

هنجارهای ذهنی

ادراک از کنترل رفتاری

باورها و ارزیابی رفتاری

انگیزش ها و باورهای رفتاری

تسهیلات و باورهای کنترلی

تمایل

رفتار

شکل ۲-۳- تئوری رفتار برنامه ریزی(منبع: Hernandez،۲۰۰۶)

۲-۱۳-۱- اجزا و روابط تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده

عناصر اصلی این تئوری به شرح زیر می‌باشد:

– باورهای رفتاری^[۷۹]، اشاره دارند به احتمال ذهنی فرد به اینکه رفتار مورد نظر موجب پیامد خاصی می‌شود و ارزیابی‌ها، ارزیابی‌از بازدهی‌مرتبط با آن نتایج اند.

– نگرش^[۸۰]، به اینکه چطور فرد، رفتای را مطلوب یا نامطلوب، مشاهده می‌کند اشاره دارد.

– باورهای هنجاری^[۸۱]، به ادراکات فرد از این که گروه‌های مرجع رفتار را چگونه می‌بینند مربوط است و ارزیابی‌ها معمولا به عنوان انگیزش فرد به مطابقت با این گروه‌‌های مرجع بیان شده‌اند.

– هنجارهای ذهنی^[۸۲]، تاثیر محیط اجتماعی را ارزیابی می‌کند و به عنوان «ادراک فرد ‌در مورد این که اغلب افرادی که برای فرد مهمند، فکر می‌کنند وی باید یا نباید رفتار مورد نظر را انجام دهد» اشاره دارند.

– باورهای کنترلی^[۸۳]، به ادارکات فرد درباره دارا بودن مهارت‌ها، منابع و فرصت‌های لازم برای انجام موفق فعالیت اطلاق می‌شود. ارزیابی‌ها عموما به تسهیلات موجود اشاره دارد و اهمیت هر مهارت، منبع یا فرصتی را برای موفق بودن عمل، نشان می‌دهد. در واقع باورهای کنترلی به ارزیابی فرد از احتمال وجود عوامل خارج از کنترلش اشاره دارد که از انجام موفق رفتار و دستیابی به نتیجه معین جلوگیری می‌کند.

– ادارک از کنترل رفتاری^[۸۴]، به ادراکات فرد از وجود یا کمبود منابع و فرصت‌های لازم برای انجام رفتار اشاره دارد. ادارک از کنترل رفتاری به صورت ادارک از محدودیت‌های داخلی و خارجی در انجام رفتار، مفهومی شده است و روی تمایل رفتاری و همین‌طور رفتار واقعی تاثیر دارد.در واقع مجموع نگرش‌ها، هنجارهای ذهنی و ادراک از کنترل رفتاری میزان تمایل فرد به انجام یک رفتار را تعیین می‌کند (۶۶-۶۵pp ،۱۹۹۹، Liao et.al).

۲-۱۴- مدل پذیرش تکنولوژی (TAM)^[85]

مدل پذیرش تکنولوژی توسط فرد دیویس^[۸۶] (۱۹۸۹) برای پیش‌بینی پذیرش و استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعاتی (نرم‌افزارها و سیستم‌های اطلاعاتی) درون سازمان‌ها مطرح شد و یکی از پرکاربردترین مدل‌های مطالعه شده در پذیرش سیستم‌های اطلاعاتی می‌باشد. این مدل در طیف وسیعی از زمینه‌های پژوهشی، روی کاربردهای تکنولوژی‌های مختلف اطلاعاتی در طول زمان تأیید اعتبار شده است و اخیراً برای پیش‌بینی پذیرش بانکداری اینترنتی هم استفاده گردیده است. مدل، دلیل اینکه چرا کاربران، بخش‌های خاصی از فناوری اطلاعاتی را می‌پذیرند یا رد می‌کنند، نشان می‌دهد. مدل پذیرش تکنولوژی، توسعه تئوری عمل منطقی است و ‌بر اساس آن فرض می‌کند که دو باور فردی ‌در مورد سهولت استفاده و سودمندی سیستم‌های کامپیوتری روی نگرش فرد تاثیر می‌گذارد و‌آن نیز منجر به تمایل رفتاری و سپس ایجاد رفتار واقعی در استفاده از سیستم می‌گردد. (۳۵۴p ،۲۰۰۸، Celik). مدل پذیرش تکنولوژی در شکل (۲-۵) نشان داده شده است.

متغیرهای خارجی

سودمندی درک شده

سهولت استفاده درک شده

نگرش به استفاده

تمایل رفتاری به استفاده

استفاده واقعی از سیستم

شکل ۲-۴- اجزاء و روابط مدل‌پذیرش تکنولوژی دیویس

شکل ۲-۴- مدل پذیرش تکنولوژی (منبع: Davis ،۱۹۸۹)

عناصر اصلی این مدل به شرح زیر می‌باشند: (۱۸p ،۲۰۰۶، Vainio).

– سودمندی درک شده^[۸۷]، به عنوان میزانی که افرد اعتقاد دارند، استفاده از یک سیستم خاص، عملکرد شغلی‌اش را ارتقاء خواهد داد، تعریف شده است. بر مبنای مطالعات گذشته سیستم‌های مفیدتر، به احتمال بیشتر، مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

– سهولت استفاده درک شده^[۸۸]، به عنوان میزانی که فرد معتقد است استفاده از یک سیستم خاص برحسب تلاش جسمی یا ذهنی یا همین‌طور یادگیری، مستلزم تلاش زیادی نیست، تعریف شده است. سیستم‌‌هایی که یادگیری و استفاده از آن ها دشوارتر است، احتمال کمتری دارد که به طور گسترده‌ای استفاده شوند.

– نگرش^[۸۹]، احساس مثبت یا منفی فرد ‌در مورد انجام رفتار می‌باشد.

– تمایل رفتاری^[۹۰]، به میزان احتمال به کارگیری سیستم توسط فرد اشاره دارد.

– رفتار^[۹۱]، استفاده از سیستم به صورت کامل و مداوم را در نظر دارد.

در این مدل این گونه فرض می‌شود که ادارک از سودمندی و ادراک از سهولت کاربردی بیشتر، واکنش افراد نسبت به نوآوری را بهتر می‌کند و تمایلشان به پذیرش آن بیشتر می‌شود. در مدل پذیرش تکنولوژی سودمندی عامل اصلی است که اثر مستقیمی روی تمایل رفتاری می‌گذارد و سهم عمده‌ای در تعیین نگرش دارد و در واقع واسطه تاثیر سهولت استفاده روی تمایل رفتاری است. سهولت استفاده، عامل ثانویه‌ای است که اثر مستقیمی تنها روی نگرش نسبت به استفاده دارد (۹۷p ،۲۰۰۱، Hong).

از آنجایی که شواهد و مطالعات موجود نشان می‌دهند که رابطه بین نگرش فرد و تمایل رفتاری مطرح شده در مدل پذیرش تکنولوژی مسئله‌‌‌ای غامض و گیج کننده است، این مدل توسط دیویس و ونکتش^[۹۲] با حذف سازه ‌نگرش در سال ۱۹۹۶ مورد اصلاح قرار گرفت (۱۸p ،۲۰۰۶، Vainio).

متغیرهای خارجی

سودمندی درک شده

سهولت استفاده شده

تمایل رفتاری به استفاده

استفاده واقعی از سیستم

شکل ۲-۵- اجزا و روابط مدل اصلاح شده پذیرش تکنولوژی(منبع: Vainio،۲۰۰۶)

یکی از مزیت‌های مهم مدل پذیرش تکنولوژی این است که این مدل چارچوبی را جهت بررسی تاثیرمتغیرهای خارجی بر استفاده از تکنولوژی مورد نظر ارائه می‌کند(۹۷p ،۲۰۰۱، Hong). در واقع بسیاری از محققان، متغیرهای اضافی را برای پذیرش تکنولوژی پیشنهاد کرده‌اند و اعتقاد دارند که این متغیرهای خارجی ممکن است به عنوان راهی برای بهبود توانایی پیش‌گویی مدل عمل کنند(۲p ،۲۰۰۸، Abdullah et.al). پیشنهاد شده است که سازه‌های رفتاری و متغیرهای خارجی دیگری که منعکس کننده محیط وظیفه‌ای کاربر است در مدل پذیرش تکنولوژی ادغام شود(۴۳۰p ،۲۰۰۴، McFarland et.al).

مدل پذیرش تکنولوژی به مدیران ارشد مسئول ارائه و توسعه محصولات آنلاین بانکداری و توسعه‌دهندگان سیستم‌های اطلاعاتی برای پیشگویی قصد رفتاری کاربران کمک می‌کند. این دانش یا حداقل بینش اضافی، به آن ها اجازه می‌دهد که روش‌هایی را توسعه دهند که استفاده از سیستم را آسان و آسان‌تر سازد و متخصصان بانکداری و فناوری را قادر می‌کند تا روش‌های جدیدی برای برآوردن نیازها و انتظارات مشتریان بانکداری اینترنتی به کار ببرند.

۲-۱۵- تئوری ویژگی‌های درک شده نوآوری (PCI)^[93]