یران به دوران آریایی، در حدود 7000 سال قبل از میلاد مسیح ، بر ‌می‌گردد. نخستین پزشک آریایی به نام تریتا[1] یا اترت نام داشت. او برای درمان بیماری­ها از عصاره­های گیاهانی که خود استخراج می­کرد، استفاده می­نمود. در تمدن­های دیگر، مانند تمدن مصریان در حدود 5000 سال قبل از میلاد نیز از گیاهان در درمان انسان استفاده می­گردید. در بررسی گونه­های گیاهی، واژه پرسیکا [2]در کنار نام علمی بسیاری از گونه­‌ها دیده می­‌شود که معرف ایرانی بودن آن گیاه است. 8000-7500 گونه گیاهی در ایران وجود دارد که از این تعداد گفته می‌‌شود که در حدود، بیش از 200 گونه دارای ارزش دارویی و اقتصادی هستند. در عین حال تعداد گیاهانی که در طب سنتی استفاده می­شود، بیش از صدها مورد است (گلمکانی، 1386).
گیاهان دارویی به منظور درمان با تاریخ زندگی انسان همزمان بوده‌اند. انسان در تمام دوران تاریخی چاره‌ای جز توسل به گیاهان نداشت. اگرچه در نیم قرن گذشته استفاده از داروهای شیمیایی و سنتزی به شدت رواج یافت، ولی به سرعت آثار زیان‌بار آنها بر زندگی آنها سبب گرایش مجدد به گیاهان دارویی گردید، و این نکته که توسل به گیاهان دارویی همواره در طول تاریخ یکی از روش‌های موثر درمان بوده است، به خوبی روشن است. تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی می­باشد و اوستا (۶۵٠٠ ق.م) اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است. قدیمی‌ترین گیاه دارویی در طول تاریخ هوم گیاه مقدس آیین زرتشت بوده است. در کتاب­های پهلوی هوم را سرور همه گیاهان و استفاده از آن را باعث عمر جاویدان می­دانند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ این گیاهان در تاریخ ادیان و ملت‌ها بسیار شایان توجه است، بطوریکه در جای جای حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی، این گیاهان قرین توجه بوده و یا منجر به بروز حوادث مهمی شده ­اند. با جستجو و دقت در منابع دینی، تاریخی و ادبی، اسامی گیاهان دارویی، وجوه تسمیه و حوادث مرتبط با این گیاهان به وفور به چشم می­خورد (کشفی بناب، 1388).
دو کشور پهناور چین و هند، همچون ایران، از پیشگامان طب سنتی و داروسازی گیاهی بوده ­اند. ابوریحان بیرونی، از دانشمندان فاخر ایرانی، نخستین دانشمندی بود که اولین فارماکوپه یا فهرست داروهای طبیعی را در جهان تدوین و وضع نمود. تا قبل از قرن شانزدهم میلادی، طب سنتی در کشورهای مختلف جهان، نظیر ایران، هند، چین، تبت، یونان، روم و حتی شمال آمریکا از پیشرفت­های چشم­گیری برخوردار بودند، ولی با تولید داروهای شیمیایی و پیشرفت­هایی در زمینه شیمی­درمانی، از توجه به طب سنتی کاسته شد. در نتیجه ظهور دیدگاه‌های جدید درمان، کم‌کم روش­های درمان بیماری­ها با گیاهان کنار گذارده شد. از طرفی استفاده از داروهای تازه هم مشکلات خاص خود را داشت. عوارض جانبی بسیار زیاد داروهای شیمیایی و گرانی آن­ها موجب گرایش مجدد مردم به طب گیاهی شد. در قرن اخیر پیشرفت عمده­ای در بهره­ گیری از گیاهان دارویی حاصل شده است و آزمایشگاه­‌های مجهز در سراسر جهان برای بررسی اثرات این داروها به کار و فعالیت مشغول هستند (قاسمی، 1389)
1-2- سطح زیر کشت گیاهان دارویی
سطح زیر کشت گیاهان دارویی در سال 1381، با توجه به ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮی ﻛﻪ در اﻳﺮان ﻛﺸﺖ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، ﺣﺪود 56 ﮔﻮﻧﻪ می­باشد. ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻛﻞ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ در اﻳﺮان، 87 درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﺪود 44/6 درﺻﺪ از اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دو ﮔﻮنه زﻋﻔﺮان و زﻳﺮه ﺳﺒﺰ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه دﻳﮕﺮ آن ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﺣﺪود 43/5 درﺻﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ که ﺑﻪ ﻛﺸﺖ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی داروﻳﻲ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره، اﺧﺘﺼﺎص ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻟﺬا ﻛﻤﺘﺮ از 12 درﺻﺪ از ﺳﻄﺢ زﻳﺮ ﻛﺸﺖ ﮔﻴﺎﻫﺎن داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ در اﻳﺮان، ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر داروﻳﻲ، ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ، مرتبط می‌باشد. اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن در ﺑﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧ‌‌ﻬﺎی ﻛﺸﻮر از ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ زﻳﺮ کشت و ﺗﻨﻮع ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی داروﻳﻲ و ﻣﻌﻄﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ (کوچکی، 1383).
نگاهی به میزان کشت گیاهان دارویی در ایران و مقایسه با سطح زیر کشت همان گونه­ها در برخی کشورهای جهان نشان می­دهد که تفاوت زیادی در این رابطه وجود دارد. شرایط اقلیمی و جغرافیایی ایران به ویژه از حیث تابش نور آفتاب، ویژگی بسیار مثبتی برای کشت اکثر گونه­های دارویی محسوب می­شود .میزان مواد موثره گیاهان دارویی تحت تأثیر تابش نور آفتاب افزایش قابل ملاحظه­ای می­یابد. در نتیجه می­توان با سطح زیر کشت کمتر، به میزان تولید ماده موثره گیاهی بالاتری دست یافت. کشت نمونه ­های شیمیایی گونه­‌های بومی مهم‌ترین عاملی است که می ­تواند موقعیت ایران را در مقایسه با سایر کشورها برتر و استراتژیک سازد (گلمکانی، 1386).
1-3- ارزش اقتصادی و صادرات گیاهان دارویی
گیاهان دارویی و صنعتی که عمدتا در زیر گروه باغبانی قرار می­گیرند، یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی کشور از گذشته­های دور تاکنون به شمار می­آیند. البته جای بسی تأسف است که بخش اعظم این محصولات به صورت خام و به شیوه سنتی از طبیعت جمع­آوری و بدون هیچگونه تغییری به خارج از کشور صادر می­شود. ارزش اقتصادی اندام‌های تکثیر گیاهان دارویی، مانند بذر، ریشه و سایر اندام‌های تکثیر، به دلیل تقاضای زیاد بازار به این محصولات، روز به روز در حال افزایش است. برای نمونه ارزش بذر گونه دارویی جین‌سینگ از 50 تا 80 دلار آمریکا به 2400 دلار به ازای هر پوند بذر آنها رسیده است (قاسمی، 1388).
اسانس‌ها و دیگر مواد مؤثر گیاهان دارویی زمینه‌ای بسیار مناسب برای صادرات دارند و در ارتقاء ارزش افزوده حاصله از کشت گیاهان دارویی دارای اهمیت به سزایی می‌باشند. اسانس‌ها از جمله مواد لازم در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی و بهداشتی هستند و براساس یک توافق جهانی و به دلیل زیست محیطی و بهداشتی مصرف 

رنگ‌های شیمیایی ابتدا در تهیه مواد غذایی و بعد تولید مواد آرایشی به تدریج کاهش یافته و به جای آنها اسانس‌ها و رنگ‌های طبیعی بکار گرفته می‌شود. کشورهای مصرف‌کننده مانند ایران دارای گیاهانی هستند که اسانس‌ها بر بنیاد آنها شکل می‌گیرد و با توجه به قابلیت‌های گسترده سرزمین گونه‌های گیاهی، می‌توان علاوه بر جلوگیری از خروج مبالغ زیادی ارز از کشور در زمره صادرکنندگان اسانس قرار گرفت .با توجه به رویکرد کشورهای جهان به داروهای گیاهی و فرآورده‌های طبیعی در سال‌های آینده مصرف گیاهان دارویی در صنعت افزایش می‌یابد (میرحسینی و همکاران، 1387).
کشور ایران با داشتن شرایط اقلیمی و تنوع گیاهی به مراتب بهتر از اروپا، هم­اکنون تنها ۶٠ تا ٩٠ میلیون دلار از تجارت جهانی گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده است که بخش عمده­ای مربوط به صادرات زعفران است. علاوه بر زعفران، مهم‌ترین گیاهان دارویی صادراتی ایران در سال‏های اخیر زیره سبز، آویشن، بادرنجبویه، انیسون، بابونه، اسفرزه، بومادران، گل ختمی، زوفا، مریم­گلی، کتیرا، آنغوزه، شیرین­بیان، تلخ بیان، مورد، برگ کنار، سقز، علف گاوزبان، آنغوزه و گل ساعتی، باریجه، موسیر، مستکی، وشا، انچوچک، گز علفی، شکر تیغال، و حنا بوده که به کشور‏های آلمان، آمریکا، انگلستان، فرانسه، مجارستان، پاکستان، هند، چین، ترکیه، بحرین، کویت، قطر، کانادا، سوئیس، سوئد، لبنان، ایتالیا و امارات صادر شده است. علاوه بر آن، سالانه حدود ٢ میلیون دلار محصولات فرعی جنگلی و مرتعی به بازار‏های جهانی از جمله آلمان، فرانسه و امارات متحده عربی صادر می­شود (کشفی بناب، 1388).
برخی از اقلام گیاهان دارویی که در سال ٢٠٠۴ میلادی به کشور‏های دیگر صادر شده است به قرار زیر است. زعفران تقاضای زیادی در بازار‏های جهانی و بخصوص اسپانیا دارد. این محصول در سال ٢٠٠۴ با ارزش صادراتی ۶۶ میلیون دلار و با سهم ٢۵ درصد از تجارت جهانی، مقام نخست صادرات را به‏ خود اختصاص داد. عمده‌ترین کشورهای واردکننده زعفران ایران، امارات متحده عربی با ۴٩ درصد از واردات، اسپانیا با حدود ٣٠ درصد، ایتالیا ٨/۴ درصد، فرانسه با ۵/٣ درصد، سوئد با ٣٩/٢ درصد، سوئیس با 14/2 درصد و 12 کشور دیگر با 17/8 درصد بودند. رازیانه یکی دیگر از اقلام صادراتی کشور است. این محصول با ارزش تجاری 138 هزار دلار که حدود 6/0 درصد تجارت جهانی را شامل می­شود، در این سال، مقام 15 تجارت جهانی را کسب کرد. پاکستان با واردات حدود 70 درصد و امارات متحده عربی با 30 درصد، دو کشور عمده واردکننده رازیانه ایران بودند. گشنیز با ارزش 2 میلیون و 129 هزار دلار و با سهم 4/4 درصد از تجارت جهانی به کشور‏های پاکستان، امارات متحده عربی، قطر، اوکراین، ترکیه و بریتانیا صادر شد. زیره سبز ایران با ارزش صادراتی 343 هزار دلار و با سهم 11/0 درصد معاملات بین ­المللی در رتبه 36 تجارت جهانی این محصول قرار داشت. چین و انگلیس به ترتیب با رقم واردات 322 و 17 هزار دلار عمده‌ترین خریداران زیره ایران بوده‏اند. صادرات آویشن ایران در سال 2004 میلادی در رتبه 24 و تجارت جهانی این محصول به میزان 187 هزار دلار بود که بطور عمده به امارات متحده عربی صورت گرفت. ارزش صادرات آنغوزه تلخ ایران در سال‏های 2001 تا 2004 میلادی بین 350 هزار تا 650 هزار دلار در نوسان بوده و عمده کشور‏های وارد­کننده آن عبارت از امارات متحده عربی، کویت، قطر، اوکراین، رومانی، هند، آلمان و فرانسه بودند. در این سال رقم صادرات باریجه ایران حدود 350 هزار دلار بود که به کشور‏های فرانسه، امارات متحده عربی، آلمان، و برخی دیگر از کشورهای اروپایی صادر شد (میرحسینی و همکاران، 1387).