پایان نامه ارزیابی عملکرد با استفاده از تکنیک ترکیبی تحلیل پوششی داده ها

ارسال شده در 9 خرداد 1399 توسط نجفی زهرا در بدون موضوع

برای این منظور، تکنیک تحلیل پوششی داده ها که مرسوم ترین و پرکاربردترین روش در اندازه گیری کارایی میباشد مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که از بین 27 واحد مورد بررسی؛ تنها 4 واحد دارای کارایی تکنیکی کل 100% بوده و متوسط کارایی واحدها برابر با 56% می باشد. در این مطالعه یک دیدگاه جدید به نام تکنیک DEA TOPSIS- که اخیرا در بحث ارزیابی کارایی مطرح شده؛ مورد بحث و بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی توان این تکنیک در ارزیابی و رتبه بندی واحدها؛ نتایج روش فوق با نتایج مدل اندرسون-پترسون و تکنیک AHP-DEA مقایسه شد. نتایج حاکی از آن بود که مدل های اندرسون پترسون و TOPSIS-DEA دارای روند مشترکی در زمینه رتبه بندی واحدها هستند. به گونه ای که واحدهای قوی و واحدهای ضعیف در هر دو روش مشابه است. از طرفی تحلیل همبستگی بین رتبه بندی های ارائه شده توسط دو روش، حاکی از وجود همبستگی بسیار قوی به میزان 87% بین نتایج هر دو روش بود.

واژگان کلیدی: تحلیل پوششی داده ها، ارزیابی عملکرد، صنعت کاشی، TOPSIS-DEA

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه. 1

1-1- بیان مسأله. 1

1-2- ضرورت انجام تحقیق 3

1-3- فرضیات (یا سوالات پژوهشی) 4

1-4- اهداف تحقیق 4

1-5- ابعاد و حدود مسئله. 4

1-6- محدودیت ها و مشکلات تحقیق 4

فصل دوم: ادبیات موضوع و سابقه تحقیق

بخش اول: ارزیابی عملکرد. 5

2-1-1- مقدمه. 5

2-1-2- عملکرد. 6

2-1-3- ارزیابی 7

2-1-4- ارزیابی عملکرد. 8

2-1-5- هدف از ارزیابی عملکرد. 9

2-1-6- معیارهای ارزیابی عملکرد. 10

2-1-7- مدیریت عملکرد. 10

2-1-8- مفهوم کارایی 13

2-1-9- انواع کارایی 14

2-1-9-1-کارایی فنی 14

2-1-9-2- کارایی تخصیصی 14

2-1-9-3- کارایی ساختاری 15

2-1-9-4- کارایی مقیاس. 15

2-1-10- ناکارایی تکنیکی و مرزهای تولید. 15

2-1-11- روش های تحلیل مرزی 17

2-1-11-1- روش های پارامتریک. 18

2-1-11-1-1- روش مرز تصادفی (SFA) یا مرز اقتصادی (EFA) 18

2-1-11-1-2- روش توزیع آزاد (DFA) 18

2-1-11-1-3- روش مرز انبوه (TFA) 19

2-1-11-2- روش های ناپارامتریک. 19

2-1-11-2-1- تحلیل پوششی داده ها 20

2-1-11-2-2- دیدگاه FDH 20

بخش دوم: مفاهیم پایه ای در تحلیل پوششی داده ها 21

2-2-1- نمایش مرز کارا با یک ورودی و دو خروجی 22

2-2-2- نمایش مرز کارا با دو ورودی و یک خروجی 23

2-2-3- ساختن واحد مجازی 24

2-2-4- مزایای DEA. 24

2-2-5- معایب DEA. 26

2-2-6- مدلهای اصلی تحلیل پوششی داده ها 27

2-2-6-1- مدل نسبت CCR 27

2-2-6-2- مدل مضربی CCR ورودی محور 28

2-2-6-3- مدل پوششی CCR ورودی محور 29

2-2-6-4- اصلاح مدل CCR ورودی محور 30

2-2-6-5- مدلهای خروجی محور 31

2-2-6-6- بازده به مقیاس. 32

2-2-6-7- مدل BCC 34

2-2-6-8- مدل اصلی CCR-BCC. 36

2-2-6-9- مدل اصلی BCC-CCR. 37

2-2-6-10- کارایی مقیاس. 38

2-2-6-11- محاسبه کارایی مقیاس. 39

بخش سوم: مروری بر پیشینه تحقیق 41

بخش اول: مطالعات مرتبط با صنعت کاشی و TOPSIS-DEA. 41

بخش دوم: مطالعات دیگر در زمینه DEA. 43

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- مقدمه. 47

3-2- روش تحقیق 47

3-3- جامعه آماری 48

3-4- شناسایی نهاده ها و ستانده ها 48

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها 49

3-5- 1- تکنیک TOPSIS. 49

3-5-2- تکنیک TOPSIS-DEA. 50

3-5-3- روش اندرسون-پترسون. 55

3-5-3- تکنیک AHP-DEA. 56

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه. 59

4-2- توصیف آماری داده ها 59

4-3- اندازه گیری کارایی با بهره گرفتن از مدل های پایه ای DEA. 61

4-4- اندازه گیری کارایی با بهره گرفتن از تکنیک TOPSIS-DEA. 65

4-4-1- محاسبه کارایی واحد ایده آل مثبت 66

4-4-2- محاسبه کارایی واحدهای تصمیم بر اساس IDMU. 66

4-4-3- محاسبه کارایی واحد ایده آل منفی 67

4-4-4- محاسبه کارایی واحدهای تصمیم بر اساس ADMU. 67

4-4-5- محاسبه شاخص RC و رتبه بندی نهایی واحدهای تصمیم. 68

4-5- رتبه بندی واحدهای کارا با بهره گرفتن از تکنیک AHP-DEA. 69

4-6- مقایسه نتایج TOPSIS-DEA، مدل اندرسون-پیترسون و AHP-DEA. 70

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه 73

نتیجه گیری 73

پیشنهادات اجرایی 75

پیشنهادات پژوهشی 75

منابع و ماخذ. 76

مقدمه
در دنیای پیچیده و رقابتی امروز، تنها سازمان هایی قادر به بقا و رقابت هستند که به طور مداوم در حال ارزیابی و بهبود عملکرد خویش بوده و با توجه به استاندارد های صنعت، سطح قابل قبولی از عملکرد را داشته باشند. عصر کنونی که محققان آن را فرا مدرن نامیده اند دارای ویژگی تغییر مداوم و پیچیدگی ساختارهاست. در چنین شرایطی تنها مدیرانی می توانند با موفقیت عمل نمایند که اطلاعات مناسب، به روز و جامعی را از نحوه عملکرد سازمان خود داشته و تصمیمات درست و به موقعی را برای بهبود مداوم سازمان متناسب با تغییرات موجود اتخاذ نمایند (شهریاری،1382).

از این رو سیستم های ارزیابی عملکرد سازمان یک مکانیزم مهم کنترل در راستای خط مشی ها و سیاست های کلی سازمان بوده و اطلاعات مهم و حیاتی را در خصوص میزان تناسب و سازگاری واحدها با برنامه ها، در اختیار مدیران قرار می دهند. این امر در گرو آن است که نظام ارزیابی عملکرد از جامعیت کافی برخوردار باشد تا نتایج آن قابل استفاده بوده و تمام جوانب فعالیت ها را مدنظر قرار دهد.

بیان مسأله
صنعت کاشی و سرامیک، سهم بزرگی از صادرات غیر نفتی کشور ایران را به خود اختصاص داده است. این صنعت به دلیل نقش مهمی که در بالا رفتن سطح بهداشت جامعه داشته و همچنین به دلیل برخورداری از مزایای فراوان تولیدی؛ از جمله مواد اولیه، سوخت، انرژی، نیروی انسانی و غیره؛ طی سالهای اخیر رشد فراوانی را در گروه صنعت کانی های غیر فلزی به خود اختصاص داده است (ابوالحسنی و همکاران، 1390).

کشور ایران با تولید 450 میلیون متر مربع کاشی، رتبه چهارم تولید کاشی و سرامیک را در جهان دارا می باشد. این در حالی است که صنعت کاشی در حدود 20% از کل صنایع ایران را تشکیل می دهد (انجمن تولید کننده گان کاشی و سرامیک کشور).

از سال ۱۳۳۹ با افتتاح کارخانه کاشی ایرانا، تولید کاشی به صورت صنعتی و با ماشین آلات و تجهیزات جدید در کشور شروع شد. وجود منابع کافی، انرژی و مواد اولیه در داخل و بازارهای مناسب در کشورهای مجاور، انعطاف پذیری صنعت کاشی و سرامیک و ارزش افزوده نسبتاً خوب از نقاط قوت صنعت کاشی و سرامیک در کشور ایران می باشد و در مقابل عدم تناسب حجم سرمایه گذاری با نیاز، عدم تکمیل حلقه های صنعتی، هزینه های بالای نیروی کار و انرژی از نقاط ضعف این صنعت در کشور است (صادقی فروشانی، 1385).بر طبق آمار منتشر شده در سال 1390، میزان ارزش صادرات این محصول به بیش از 290 میلیون دلار رسیده که رقم قابل توجهی می باشد. همچنین بر اساس این آمار در سال 1390 بیش از 300 هزار نفر به طور مستقیم در ارتباط با این صنعت مشغول به کار بوده اند (انجمن تولید کنند گان کاشی و سرامیک کشور). در سال های اخیر؛ صنعت کاشی و سرامیک ایران با بحران مازاد عرضه نسبت به تقاضا روبرو بوده و یکی از مسائل مطرح برای شرکتهای فعال در این بخش، فروش محصولات تولید شده است (آقاجانی و زارع شاهی، 1388). در این بین، نمایندگی های فروش کاشی؛ شرکت هایی هستند که در خط مقدم تلاش برای فروش این محصول قرار دارند و بهبود عملکرد آنان؛ تاثیر بسزایی بر بهبود وضعیت سودآوری شرکت ها و در نهایت جایگاه این صنعت دارد. از این رو در این مطالعه به ارزیابی کارایی نمایندگی های فروش کاشی پرداخته شده است.

1-2- ضرورت انجام تحقیق
اندازه گیری؛ بخشی مهم از زندگی مدرن میباشد. ما محیط، خود و گذر زمان را اندازه میگیریم. پیشرفت ما به عنوان یک تمدن؛ نتیجه مستقیم توانایی ما برای اندازه گیری است. در این میان، اندازه گیری عملکرد؛ به عنوان جنبهای از اندازه گیری، توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود معطوف کرده است. عملکرد سازمانی همواره اثرات قابل توجهی بر فعالیت شرکتها داشته است. در نتیجه، راهها و ابزارهای اندازه گیری صحیح این عملکرد، زمینه مهم و رو به رشدی را در تحقیقات سازمانی و آکادمیک، به خود اختصاص داده است (فولان و براون، 2005).

در حقیقت، از 15 سال اخیر به این سو، به نظر میرسد که اندازه گیری عملکرد، ذهن اندیشمندان رشتههای مختلف را مشغول خود کرده است. اوج این کار را میتوان در اواسط دهه 90، مشاهده کرد. نیلی (1999) میگوید که بین سالیان 1994 تا 1996 حدود 3615 مقاله درباره اندازه گیری عملکرد منتشر شدند؛ به این آمار، تعداد کتابهایی که هر دو هفته یکبار، تنها در آمریکا، منتشر شدند را اضافه کنید. اطلاعات وسیع و متفاوتی که در حوزه اندازه گیری عملکرد قابل دسترسی هستند؛ بواسطه تلاشهای محققان در زمینه های مختلف به وجود آمده است. این رشته اکنون به عنوان بخش مهمی از ادبیات استراتژی تولید، شناخته می شود. اندازه گیری عملکرد با نرخی قابل توجه، و به منظور مواجه با واقعیت های جدید سازمانی، در حال تکامل است و از طریق تکامل این مفهوم است که دگردیسی سازمان به سازمانی مدرن رخ میدهد. مرز بعدی اندازه گیری عملکرد، محیط خارجی است. در سالهای آینده، انتظار یک افزایش محسوس در توسعه های اندازه گیری عملکرد بین سازمانی، از قبیل اندازه گیری عملکرد زنجیره تامین و واحدهای فروش محصول وجود دارد. این امر اثری عمیق بر شیوه های اندازه گیری عملکرد در سازمانها دارد. ظهور و پیدایش شیوه های جدید اندازه گیری عملکرد، شاهدی بر این مدعاست (زارع شاهی، 1392).

1-3- فرضیات (یا سوالات پژوهشی):

متوسط کارایی نمایندگی های فروش شرکت کاشی ستاره در سال 1392 چقدر بوده است؟
آیا نتایج تکنیک TOPSIS-DEA با نتایج مدل های اندرسون پیترسون و AHP-DEA هماهنگی دارد؟
1-4- اهداف تحقیق
اهداف این مطالعه در 4 حوزه زیر توسعه یافته است:

محاسبه کارایی هر یک از نمایندگی های فروش کاشی شرکت ستاره
ارائه راهکارهایی برای بهبود عملکرد واحدهای ناکارا
رتبه بندی نمایندگی های فروش با بهره گرفتن از تکنیک TOPSIS-DEA
مقایسه نتایج مدل TOPSIS-DEA با نتایج مدل های اندرسون پیترسون و AHP-DEA