یکی از عوامل موثر بر یادگیری در میان یادگیرندگان، انگیزه تحصیلی است. انگیزه تحصیلی یکی از ملزومات یادگیری به حساب می آید وچیزی است که به رفتار شدت وجهت می بخشد و در حفظ وتداوم آن به یادگیرنده کمک می کند. در واقع انگیزه آن چیزی است که به یادگیرنده انرژی می دهد و فعالیّت های او را هدایت می کند (گومز,۲۰۰۶).
قابل ذکر است که انگیزه پیشرفت موقعیّت های گوناگونی را در بر می گیرد. همانند انگیزه پیشرفت در کار، پیشرفت در روابط بین فردی، پیشرفت در تحصیل و پیشرفت در مهارت های مختلف. رابطه ی بین انگیزه ی پیشرفت وانگیزه ی تحصیلی رابطه کل و جزء است. انگیزه ی پیشرفت در موقعیّت تحصیلی را انگیزه ی تحصیلی گویند. به عبارتی پیشرفت در تحصیل، یکی از جوانب انگیزه ی پیشرفت است.
پیشرفت تحصیلی:
ارزش یابی مداوم و مستمر وضعیت تحصیلی دانش آموزان در طول تحصیل و بررسی عوامل مرتبط با آن یکی از ارکان ضروری و اجتناب ناپذیر بهبود کیفیت نظام آموزشی بویژه در مدارس می باشد این امر در تدوین برنامه آموزشی بهتر، ارتقای کیفیتی آموزشی و نهایتاً در اصلاح و بهبود کارآئی مسئولین مربوطه تأثیر به شزایی دارد.
توجه به این امر چیزی ست که درتمام دنیا در رأس برنامه های توسعه آموزش مدنظر قرار می گیرد به منظور پیش بینی وضعیت تحصیلی دانش آموزان، تعیین ملاک ها و متغیرهای مناسب از جمله عمده ترین حوزه های پژوهشی است که محققان علوم تربیتی وروانشناسی در آن فعال می باشد تحقیقات بسیاری در زمینه پیش بینی عملکرد تحصیلی انجام پذیرفته است وضعیت اقتصادی اجتماعی سطح تحصیلات، آموزش و نمرات آزمونهای پیشرفت تحصیلی و هوش از جمله شاخص های است که محققان از آن جهت پیش بینی وضعیت فرد در آینده استفاده می نمایند (پاسکارلاو ۲۰۰۳).
– چرا بعضی از دانش آموزان مشتاقانه به مدرسه روی می آورند و در مطالعه کردن از خود سخت کوشی نشان می دهند حال آنکه بعضی دیگر از مطالعه اجتناب می ورزند؟
– چرا بعضی از دانش آموزان از تحصیل در مدرسه و خارج از آن لذت می برند و به پیشرفتشان افتخار می کنند، حال آنکه بعضی دیگر نسبت به یادگیری دلواپس و ناشادند؟
این ها پرسش های انگیزشی هستند و برای یادگیری تحصیلی دانش آموزان اشارات مبهمی در بردارند انگیزش با یادگیری ارتباط دارد زیرا یادگیری فرایندی متعالیست که مستلزم کوشش عمدی و آگاهانه است، حتی اگر دانش آموزانی که از توانایی بالا برخوردارند، هنگام یادگیری توجه کافی نداشته باشند و کوشش از خود نشان ندهند قادر به یادگیری نخواهند بود برای اینکه دانش آموزان بتوانند از برنامه های درسی مدرسه حداکثر بهره را ببرند باید اساتید زمینه ای فراهم آورند که در آن دانش آموزان به درگیری در فعالیت یادگیری برانگیخته شوند (ولفسن,۲۰۰۶).
انگیزه پیشرفت مهمترین انگیزه در روانشناسی تربیتی است و تحقیقاتی هم که پیرامون این سازه صورت می گیرد تلاشی است در جهت بهبود پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و مهمترین کاربردها را در امر آموزش و پرورش دارد. البته گاهی افراد در امر جستجوی فعالیت مثبت و پیشرفت در کار موفق شده و زمانی نیز شکست می خورند زمانی که دانش آموزان تصور می کنند در یک تلاش موفق بوده اند آنها تشویق به یادگیری در آینده می شوند و برعکس زمانی که دانش آموزان دریک دوران با شکست مواجه شده انگیزه آنها برای ادامه تلاش با مشکل روبرو می شود (جوودی,۱۹۹۹).
بحث انگیزه پیشرفت برای اولین بار و به صورت علمی تحت عنوان نیاز توسط موری مطرح شد. او برای انسان چندین نیاز مطرح کرد که برخی زیستی و برخی روانی هستند. انگیزش پیشرفت یک نیاز اجتماعی است و عبارت است از غلبه کردن بر موانع، رسیدن به استاندارد های عالی، رقابت با دیگران و پیشی گرفتن از آنها.
پژوهش های انجام شده در زمینه انگیزه نشان داده اند که افراد از لحاظ این نیاز تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند. بعضی از افراد دارای انگیزش سطح بالایی هستند و در رقابت با دیگران درکارهای خود برای کسب موفقیت به سختی می کوشند بعضی دیگر انگیزش چندانی به پیشرفت وموفقیت ندارند و از ترس شکست آماده خطر کردن برای موفقیت نیستند (علی پی آ,۲۰۰۹).
داشتن هوش و استعداد را عامل پیشرفت در تحصیل علم و کسب دانش می دانند ولی این تعریف کامل و جامع نیست، زیرا گذشته از این واقعیت که عدم موففقیت تحصیلی و علمی افراد پرهوش بیشماری، این مدعی را باطل می کند، علاوه بر هوش که اصل لازم برای پیشرفت تحصیلی است عوامل دیگری نیز در تحصیل علم ودانش دخالت دارند مانند عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی – فرهنگی و وضع بدنی و جسمی و …
روانشناسان انگیزه پیشرفت وموفقیت را جزء انگیزه های اکتسابی آدمی دانسته اند، بیش از سایرین مفهوم انگیزه پیشرفت را مورد بررسی قرار داده اند. از نظر آنها انگیزش پیشرفت زمانی مطرح می شود که شخص درفعالیت خود معیار ممتازی را الگو قرار دهد و در پی موفقیت باشد.
تحقیقات نشان می دهد که هر چه شدت انگیزش پیشرفت بیشتر باشد به همان اندازه موفقیت فرد افزایش خواهد یافت. همچنین انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از پیش نیازهای اساسی یادگیری درنظر گرفته می شود انگیزش پیشرفت تأثیر فراوانی بر عملکرد افراد دارد. به اعتقاد بسیاری از روانشناسان و مربیان همانند یکی از عوامل پیشرفت در کلاس درس عامل انگیزش است و اغلب مربیان به احتمال قوی با نظر بیوگلسکی موافقند که انگیزش عامل اساسی پیشرفت تحصیلی می باشد (آستین,۱۹۹۹).
انگیزش پیشرفت بر پایه دستیابی به موفقیت و برآورده ساختن آرزوهایمان در زندگی استوار می باشد و انگیزش پیشرفت باعث تاثیر گذاری بر شیوه اجرای یک تکلیف و نشان دادن تمایلات و رفتار طبیعی ما را در محیط‌های گوناگون تحت تاثیر قرار می دهند. بسیاری از اهداف ما بر پایه مشوق ها استوار است و دامنه آن می تواند از گرسنگی تا نیاز به عشق و روابط جنسی در نوسان باشد. دامنه انگیزش پیشرفت می تواند از نیازهای بیولوژیکی تا ارضای تمایلات خلاق و دستیابی به موفقیت در رقابت های مخاطره آمیز تغییر یابد (کریمی,۱۳۸۰).
بطور کلی افراد دارای انگیزه پیشرفت احساس می کنند که بر زندگی شان تسلط دارند و از آن لذت می برند آنها سعی می کنند عملکرد خود را بهبود ببخشندو ترجیح می دهند کارهایی را انجام دهند که چالش برانگیز باشد و به کارهایی دست زنند که ارزیابی پیشرفت آنها امکانپذیر باشد.
پنج هدف خاص حاصل از انگیزش پیشرفت را به شرح زیر می توان برشمرد:
– بررسی و تعیین عوامل موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
– توصیف و تبیین عوامل اقتصادی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان
-توصیف و تبیین عوامل فرهنگی ـ اجتماعی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
-توصیف و تبیین عوامل آموزشی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
-توصیف و تبیین عوامل روانشناسی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
یکی از مواردی که همیشه توجه متخصصان را به خود جلب نموده است اختلاف بین دانش آموزان است که باهوش و استعداد یکسان برای یادگیری از پیشرفت تحصیلی متفاوتی برخوردارند و این خود زمینه توجه به انگیزه ی پیشرفت را قوّت می بخشد. کارآمد بودن یک فرد و بالابودن سلامت جسمانی و روانی او از اهمّ اهداف یک جامعه می باشد. مطالعات حاکی از این است که انگیزه ی پیشرفت به عنوان یک انگیزه اجتماعی تأثیر به سزایی در رشد اجتماعی دارد و به عبارت دیگر افزایش رشد اقتصادی نتیجه ی افزایش نیاز به پیشرفت است (فرایبرک,۲۰۰۵).
توجه به نقش حیاتی انگیزش پیشرفت درفراینده یادگیری و پیشرفت دانش آموزان لازم است تاحد امکان شرایط بهینه اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و روانی جهت افزایش این انگیزه، تقلیل عوامل کاهنده آن، وهدایت این انگیزه، فراهم گردد تا بتوان جامعه ای پویا و شاد را پرورش داده و از رقابت ها و استعدادهای افراد به نحو شایسته در خدمت هدف های جامعه مسئولیت پذیر و مدنی بهره جست. مک کللند معتقد است جوامعی که افراد آن فاقد انگیزه باشند، حتی با وجود امکانات عالی و شرایط مساعد طبیعی کمتر شانس توسعه و
